Merve Bahadır
Ocak 2017
Bu ilk yazım ile sizlerle buluşmaktan büyük onur ve heyecan duyuyorum. 10 yıllık avukatlık kariyerim boyunca Türkiye’de edinmiş olduğum tecrübe ve bilgi birikimlerimi artık Kanada’da sizinle paylaşabilmek benim icin çok büyük bir mutluluk. Sizlerle paylaşacağım ilk konu “ Türkiye’den emekli olmak”, bu konuya özellikle ilk yazımda değinmek istedim çünkü geldiğim ilk tarihten bu yana bana sorulan soruların neredeyse tamamı bu konu ile ilgili. Bu nedenle en çok merak edilen emeklilik konusuna genel itibari ile değinmek istiyorum ;
Birçok Türk vatandaşı Kanada’da çalışmakta ve çalışma süresinin tamamlanması sonucunda; Kanada’da çalıştıkları/bulundukları süreler için Kanada mevzuatına göre emeklilik hakkını elde etmelerinin yanı sıra, Türkiye ile Kanada arasinda imzalanmis olan sosyal güvenlik sözleşmeleri sayesinde veya borçlanma yapmak suretiyle Turkiye’den ikinci bir emeklilik hakkı elde edebilmeleri mümkün bulunmaktadır. Türkiye ile 23 ülkenin aralarında yapmış oldukları sosyal güvenlik sözleşmeleri gereğince, ya çalışmalar birleştirilmekte ya da sözleşmeli veya sözleşmesiz ülkelerdeki çalışmalar borçlanılabilmesi imkanı tanınmıştır.
Ancak çifte emeklilik imkanına sahip olmak isterken yapılan en sık hatalardan bir tanesi, Kanada'da çalışırken Türkiye'de emekli olabilirim veyahut orada da sosyal güvencem olsun düşüncesi ile Türkiye’de prim ödemektir.
Kanada’da yaşamakta olan bazı vatandaşlarımız hem Kanada hem Türkiye’den çifte emekli olabilmek amaci ile, ya da Türkiye'de daha erken emekli olmak için, veya ileride Türkiye'ye kesin dönüş yapabilirim düşüncesiyle Kanada'da sigortalı çalışırken, Türkiye'ye gittiklerinde SSK veya Bağ Kur'un isteğe bağlı sigortalısı, tarım işçisi, yahut özel bir şirkette kendilerini sigortalı çalışan olarak göstermekte ve hatta Kanada'ya döndükten sonra da bu sigortalılıklarını devam ettirerek her iki ülkeden emekli olmayi istemektedirler. Ancak Türk Hukuku buna imkan vermemekte ve Kanada’da çalışılmış olan süre ile çakışan Türkiye’de ki kısmı iptalini gerçekleştirmektedir. Dolayısı ile yapilan sigortalılık işlemi sanki hiç gerçekleşmemiş gibi Kurum tarafından iptal edilecektir. Söz konusu duruma karşı ancak Mahkeme yolu ile itiraz edilebilecek olup , itirazınız haklı olsa bile söz konusu Mahkeme kararı kesinleşmesi gereken bir hüküm niteliğinde olduğundan emeklilik sürecinizin tamamlanması yıllar sürecektir.
Bir kişi aynı günde, aynı ayda, aynı yılda iki ülkede birden sigortalı olamaz prensibi , bu temel kuralı oluşturmakla birlikte Türkiye’de Yüksek Yargı kararları da bu doğrultudadır. Diğer taraftan, Kanada'da ikamet ederken Türkiye'de sigortalı gösterilenlerin Kanada ikametleri, Kanada'da ikamet olarak sayılmama sorununa yol acabilecek olup, bu durum ileride Kanada’da emekli olarak ‘Old Age Security'den aylık almalarını geciktirecek veya aylığın düşmesine bile sebep olabilecektir. Bu durum aynı şekilde Türkiye’de de tespit edildiğinde çakışan sürelerin iptali , hatta Türkiye'den emekli olma hakkının kaybı veya emekliliğin çok gecikmesi gibi sonuçlara yol açacaktır.
Kanada ile Türkiye arasında yapılmış olan ikili sosyal güvenlik sözleşmelerine göre; akit taraf ülke mevzuatına göre geçen sigorta primi ödenmiş süreler birbirinin devamı sayılmakta ve aylığa (yaşlılık, malullük ve ölüm) hak kazanılıp hak kazanılmadığının tespitinde her iki ülkede geçen çalışmalar aynı zamana rastlamamak şartıyla birleştirilmektedir. Hizmet birleştirilmesi suretiyle aylığa hak kazanıldığında aylık, her iki ülkede geçen çalışmalar birlikte dikkate alınarak hesaplanmakta, Akit taraflar bu şekilde hesaplanan aylığın kendi ülkesinde geçen çalışma gün sayısına tekabül eden kısmını aylık (kısmi aylık) olarak ödemektedir. Sözleşme hükümlerine göre sigortalılarin emeklilik aylık taleplerini ikamet ettikleri ülkedeki sosyal güvenlik kurumuna yapmalari gerekmektedir.
Emekli olabilmek amacı ile Türkiye Sosyal Güvenlik Kurumuna Yurtdışı Borçlanması talebinde bulunabilmenin ilk ve en önemli kriteri hem yurt dışında çalışılan/bulunulan süre içerisinde hem de borçlanma tarihinde Türk vatandaşı olma şartıdır. Dolayısı ile herhangi bir nedenden dolayı vatandaşlığını kaybetmiş olanlar bu haktan faydalanamayacaklardır.
Diğer yandan belirtmek gerekir ki ; İngiltere, İsviçre, Danimarka, İsveç, Norveç, Kanada ile yapılan sosyal güvenlik sözleşmelerinde, sağlık yardımları sözleşme kapsamına alınmamıştır. Bundan dolayı maalesef Kanada’da çalışan ve aylık veya gelir alan vatandaşlarımızla bunların aile bireylerinin geçici veya daimi olarak Türkiye’de bulunmaları halinde, 5510 sayılı Kanunda belirtilen sağlık yardımlarından yararlanma hakları bulunmamaktadır. Aynı şekilde, 5510 sayılı Kanuna tabi olanlarla bu Kanuna göre gelir ve aylık alan sigortalılarla bunların aile bireyleri bu ülkelerde bulundukları sırada sosyal güvenlik sözleşmeleri kapsamında sağlık yardımlarından yararlanamayacaklardir. Akit devletler arasındaki sözleşme sadece uzun vadeli sigortaları kapsamaktadır.
Özetle ; çifte emeklilik icin Türkiye’de sigortaya kaydolarak prim ödemenizin bir faydası olmamakla birlikte , çifte emeklilik icin Türkiye- Kanada arasında imzalanmış olan sözleşmenin sağladığı haklardan faydalanarak hizmet birleşmesinin gercekleştirilmesi ve yurtdışı borçlanmasi yolu ile emeklilik hakkına kavuşmak en doğru seçenek olacaktır.